της Μαριάνθης Πελεβάνη  – Δημοσιογράφου

Η ενεργειακή κρίση, η τεράστια αύξηση στους λογαριασμούς ρεύματος και οι ανατιμήσεις των προϊόντων είναι το νούμερο ένα ζήτημα που απασχολεί πλέον την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών.

Την ίδια ώρα, ειδικοί κι αναλυτές προβλέπουν ακόμη χειρότερες μέρες με τους λογαριασμούς ρεύματος και την ακρίβεια.
«Το παλιρροιακό κύμα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα χτυπήσει με σφοδρότητα στα τέλη του 2022 και στις αρχές του 2023 και ο αντίκτυπος στα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις θα είναι ο ίδιος: Πολλοί θα πνιγούν», αναφέρει χαρακτηριστικά το πρακτορείο Bloomberg.
Όπως εξηγεί, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια, μήνες μπροστά, στη χονδρική αγορά για να καθορίσουν το κόστος για τους πελάτες τους. Και έτσι, οι τρέχουσες αυξήσεις των τιμών στο προθεσμιακό συμβόλαιο αποτελούν ουσιαστικά σημαντικές αυξήσεις λιανικής για το επόμενο έτος.
Ήδη όμως στην Ελλάδα είναι πνιγμένα στα χρέη νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Περισσότεροι από 4.000.000 Έλληνες φορολογούμενοι οφείλουν στην Εφορία 113 δισεκατομμύρια, ενώ ένας στους τέσσερις επιχειρηματίες καθυστερεί την πληρωμή των επαγγελματικών του υποχρεώσεων.
Η αύξηση των τιμών της ενέργειας και η ακρίβεια ασφαλώς και είναι διεθνές φαινόμενο. Οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όμως, με διάφορες παρεμβάσεις κατάφεραν να περιορίσουν εγκαίρως τις αυξητικές τάσεις μειώνοντας τις τιμές. Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των κρατών-μελών της ΕΕ με το πιο ακριβό ρεύμα και να συνυπολογισθεί ότι οι αποδοχές των Ελλήνων είναι πολύ χαμηλότερες από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους,
Η ρήτρα αναπροσαρμογής αποτελεί εφιάλτη στους λογαριασμούς ρεύματος, καθώς ουδείς μπορεί να καταλάβει πως προκύπτει το επιπρόσθετο ποσό.
Και σε αυτό το ζήτημα όμως, από όλα τα ευρωπαϊκά Χρηματιστήρια που λειτουργούν σήμερα λοιπόν, το μόνο στο οποίο εισήχθη το 100% της ημερήσιας ενεργειακής κατανάλωσης, ήταν το ελληνικό.
Με αποτέλεσμα οι τιμές για το 100% της ενεργειακής κατανάλωσης στη χώρα μας να αυξηθούν υπέρμετρα, καθώς εξαρτήθηκαν δεσμευτικά από την πολύ αυξημένη πλέον τιμή του φυσικού αερίου.
Τι είναι η ρήτρα αναπροσαρμογής και γιατί (δεν θα έπρεπε να) την πληρώνουμε
Από τότε που ιδιωτικοποιήθηκε πλήρως η αγορά ενέργειας στην Ελλάδα, οι καταναλωτές υποτίθεται ότι επιλέγουν έναν πάροχο ενέργειας με τον οποίο συμφωνούν συμβόλαιο με συγκεκριμένη τιμή ανά κιλοβατώρα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μετά από αυτό, όμως, έρχονται τα… ψιλά γράμματα.
Μαζί με αυτή την τιμή, ο καταναλωτής δεσμεύεται επίσης να πληρώνει στον πάροχο την «ρήτρα αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας».
Η ρήτρα δεν έχει συγκεκριμένη τιμή, έχει μόνο έναν μαθηματικό τύπο. Ο καταναλωτής δεσμεύεται λοιπόν να πληρώνει ένα αόριστο ποσό, με βάση το οποίο διαμορφώνεται τελικά ο λογαριασμός του.
Η ρήτρα αυτή «αναπροσαρμόζει» την τιμή με βάση τις διακυμάνσεις της τιμής της κιλοβατώρας στο Χρηματιστήριο Ενέργειας -και πιο συγκεκριμένα με βάση τη μέση τιμή για τον προηγούμενο μήνα από τον μήνα της χρέωσης. Με τον τρόπο αυτό, η εταιρεία που παρέχει το ρεύμα δεν έχει ποτέ «χασούρα», αφού το φούσκωμα της τιμής του ρεύματος στο Χρηματιστήριο Ενέργειας το χρεώνει απευθείας στον καταναλωτή.
Το πράγμα όμως δεν σταματά εδώ.
Ο τρόπος υπολογισμού της «ρήτρας» κρύβει κι άλλες εκπλήξεις για την τσέπη των καταναλωτών: συντελεστές που ορίζονται αυθαίρετα από τις εταιρείες, «όρια ασφαλείας» που έχουν τεθεί με τρόπο ώστε να ευνοείται πάντα ο ιδιώτης πάροχος, και διπλή πληρωμή για κιλοβατώρες που ο καταναλωτής χρεώνεται και στην σταθερή τιμή της κιλοβατώρας και στην «ρήτρα αναπροσαρμογής». Κι όλα αυτά κρυμμένα πίσω από έναν μαθηματικό τύπο.

Προσφυγές στη Δικαιοσύνη
Τι λένε οι Ενώσεις
Οι δικηγορικοί σύλλογοι έχουν με τις προσφυγές τους αποδείξει την απόλυτη καταχρηστικότητα αυτού του όρου που έχει οδηγήσει σε απόγνωση χιλιάδες νοικοκυριά.
Η ΕΚΠΟΙΖΩ και το ΙΝΚΑ από την πλευρά τους, εκπροσωπώντας χιλιάδες νοικοκυριά έχουν καταθέσει συλλογικές αγωγές κατά των καταχρηστικών όρων στις συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και στις παράνομες πρακτικές των προμηθευτών.
Επίσης, όπως αναφέρει η ΕΚΠΟΙΖΩ, το επόμενο διάστημα πρόκειται να κατατεθούν συλλογικές αγωγές και κατά άλλων προμηθευτών για τη χρήση ρητρών αναπροσαρμογής, καθώς και την παράνομη και μονομερή μετατροπή σταθερών τιμολογίων σε κυμαινόμενα.
Ο στόχος είναι διπλός. Να επιστραφούν οι ρήτρες αναπροσαρμογής και να κάνουμε ασφαλιστικά μέτρα ώστε να μη γίνεται διακοπή ρεύματος.
Από τη στιγμή που κάποιος καταναλωτής συμμετέχει στη συλλογική αγωγή κατά των παρόχων ενέργειας και αυτή έχει κατατεθεί, δεν έχει δικαίωμα ο πάροχος να του κόψει το ρεύμα, λέει o Γιώργος Λεχουρίτης, πρόεδρος του ΙΝΚΑ (Ινστιτούτο Καταναλωτών – Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας). Υπογραμμίζει επίσης πως η κυβέρνηση, έπρεπε να δράσει εγκαίρως καθώς γνώριζε από τον Αύγουστο του 2021 τι θα αντιμετωπίσουν τα νοικοκυριά και πως η ρήτρα αναπροσαρμογής είναι παράνομη και καταχρηστική, αλλά άφησε τις εταιρείες να αισχροκερδούν εις βάρος των πολιτών.

Τα μέτρα της κυβέρνησης
Παράλληλα, ανεπάρκεια του νέου Εθνικού Προγράμματος Στήριξης της κυβέρνησης σε σχέση με τα συσσωρευμένα χρέη που έχει δημιουργήσει η επί μήνες εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής, διαπιστώνουν εκπρόσωποι των καταναλωτικών οργανώσεων.
Όπως υποστηρίζουν, όποιο μέτρο λαμβάνεται για την ανακούφιση των νοικοκυριών είναι θετικό. Το θέμα όμως είναι αν είναι επαρκές για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα όχι μόνο προσωρινά αλλά σε μόνιμη βάση. Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση συνεχίζουν να είναι προσωρινού χαρακτήρα κι αυτό τα καθιστά αδύναμα.
Το πόσο θα επωφεληθούν τα νοικοκυριά θα το δούμε στην πορεία. Σύμφωνα όμως με όλους τους ειδικούς που ανέλυσαν την εξίσωση των μέτρων που ανακοινώθηκαν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων θα προκύψουν μικρά ποσά που θα συνιστούν βέβαια μια ανακούφιση αλλά δε θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.