του Ιωάννη Α. Μπαλασά, Οπτικού – Οπτομέτρη
Πλησιάζετε το κείμενο κοντά στα μάτια σας και τα γράμματα γίνονται θολά. Απομακρύνετε λίγο το κείμενο και τα γράμματα γίνονται και πάλι καθαρά και ευανάγνωστα. Αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οι περισσότεροι αναγνωρίζουν αυτό που αλλιώς ονομάζεται πρεσβυωπία.
Πολύ κοινά συμπτώματα της πρεσβυωπίας επίσης είναι η κούραση των ματιών και οι πονοκέφαλοι μετά από εργασία σε κοντινή απόσταση όπως διάβασμα, ράψιμο, ζωγραφική κ.λ.π. Λόγω του ότι είναι συνδεδεμένη με την ηλικία, η πρεσβυωπία συχνά αντιμετωπίζεται με εκφράσεις όπως «χάλασαν τα μάτια μου» ή «φταίει που όλα μου τα χρόνια δούλευα σε κοντινή απόσταση» και διάφορες άλλες απλοϊκές εξηγήσεις. Αυτό που πρέπει να ξέρετε είναι ότι η πρεσβυωπία είναι μια απόλυτα φυσιολογική εξέλιξη του οπτικου συστήματος καθώς επίσης και ότι όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι μετά τα 40-45 τους χρόνια παρουσιάζουν αυτήν την κατάσταση.
Τι προκαλεί την πρεσβυωπία;
L- κρυσταλλοειδής φακός
Καθώς μεγαλώνουμε σε ηλικία, οι ιστοί του σώματος φυσιολογικά, χάνουν την ελαστικότητά τους. Καθώς το δέρμα γερνά, γίνεται ολοένα και λιγότερο ελαστικο δημιουργώντας ρυτίδες. Με παρόμοιο τρόπο, ο κρυσταλλοειδής φακός που βρίσκεται μέσα στο μάτι μας χάνει σταδιακά την ελαστικότητά του, με αποτέλεμα να χάνει σταδιακά και την ικανότητα να εστιάζει σε διαφορετικές αποστάσεις. Η απώλεια αυτής της ικανότητας γίνεται αργά και βαθμιαία. Ο κρυσταλλοειδής φακός των ματιών μας έχει αρχίσει να χάνει την ικανότητά του να αλλάζει το πάχος και την καμπυλότητά του, πολύ πριν αντιληφθούμε πως δυσκολευόμεστε να δούμε τα κοντινα αντικείμενα. Καταλαβαίνουμε αυτή την αλλαγή, μόνο όταν η απώλεια αυτής της ελαστικότητας φθάσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεάζει αισθητά την όρασή μας.
Πώς η απώλεια της ελαστικότητας επηρρεάζει την όραση;
Η ικανότητά μας να βλέπουμε ξεκινά όταν το φως εισέρχεται μέσα στο μάτι από τον κερατοειδή. Το σχήμα αυτού του εξωτερικού διαφανή χιτώνα που λέγεται κερατοειδής μαζί με τον κρυσταλλοειδή φακο και το σχήμα του βολβού του ματιού μεταβάλλουν την κατεύθυνση του φωτός (διάθλαση) με τέτοιο τρόπο ώστε το φως να εστιάζεται ακριβώς σε ένα σημείο που βρίσκεται στο πιο πίσω μέρος του ματιού και λέγεται αμφιβληστροειδής χιτώνας.Ο κρυσταλλοειδής φακός παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εστίαση του φωτός στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Όταν είμαστε νέοι, ο φακός αυτός είναι πολύ ελαστικός. Με την βοήθεια ενός μικρού μυ ο οποίος λέγεται ακτινωτός μυς, αλλάζει σχήμα (ή αλλιώς προσαρμόζεται) έτσι ώστε να εστιάζονται τόσο τα κοντινά, όσο και τα μακρινά αντικείμενα. Όταν κοιτάμε ένα κοντινό αντικείμενο ο φακός γίνεται πιο κυρτός ανώ για να δούμε μακρυά ο φακός γίνεται πιο επίπεδος. Καθώς μεγαλώνουμε σε ηλικία ο φακός γίνεται ολοένα και πιο σκληρός. Η αλλαγή του σχήματός του γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Η δυσκολία δεν εντοπίζεται μόνο στο να εστιάσουμε σε κοντινά αντικείμενα αλλά τα μάτια αδυνατούν επίσης και στο να αλλάζουν την ρύθμισή τους αρκετά γρήγορα από κοντινά στα μακρινά αντικείμενα.
Πότε εμφανίζεται η πρεσβυωπία;
Η ελαστικότητα του φακού ελαττώνεται καθώς μεγαλώνουμε σε ηλικία. Η ηλικία στην οποία πρωτοεμφανίζεται η πρεσβυωπία διαφέρει από άτομο σε άτομο. Συνήθως όμως τα προβλήματα στην κοντινή όραση αρχίζουν μετά την ηλικία των 40-45 ετών. Η πρεσβυωπία επηρρεάζει όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους και δεν υπάρχει καμία γνωστή πρόληψη για αυτήν.
Πώς γίνεται η διάγνωση της;
Απαραίτητη για τη διάγνωση της πρεσβυωπίας είναι μια ακριβής και λεπτομερής καταγραφή των συμπτωμάτων ακολουθούμενη απο μια πλήρη εξέταση της υγείας των ματιών η οποία να περιλαμβάνει και την αντικειμενική και υποκειμενική εξέταση της ποιοτητας της κοντινής όρασης.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Καταρχήν πρέπει να γίνει σαφές ότι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της κοντινής όρασης πρέπει αρχικά να αντιμετωπιστεί το μακρινό. Με άλλα λόγια πρέπει ο ενδιαφερόμενος πρεσβύωπας να είναι «φυσιολογικός» δηλ, εμμέτρωπας για μακριά (να μη χρειάζεται γυαλιά) ή αν έχει και μακρινό πρόβλημα πρέπει πρώτα να αντιμετωπιστεί αυτό. Είναι σημαντικό να μην έχει άλλα οφθαλμολογικά προβλήματα (καταρράκτη, κερατίτιδες κτλ). Επίσης, οι απαιτήσεις του κάθε ανθρώπου για κοντινή όραση είναι διαφορετικές και πρέπει να αξιολογούνται ανάλογα (άλλες είναι οι απαιτήσεις κοντινής όρασης για έναν επαγγελματία οδηγό και άλλες για έναν λογιστή ή χειριστή Η/Υ) και οι προσδοκίες να είναι ανάλογες και «ρεαλιστικές» για κάθε άνθρωπο ανάλογα με την ηλικία του, το επάγγελμά του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε οφθαλμού.
Συνήθως η πρεσβυωπία αντιμετωπίζεται με γυαλιά οράσεως τα οποία βοηθούν τα μάτια να προσαρμόζονται στις κοντινές αποστάσεις. Τα γυαλιά αυτά (γυαλιά διαβάσματος ή γυαλιά για κοντά) βοηθούν τις ακτίνες του φωτός έτσι ώστε να διαθλώνται πιο αποτελεσματικά αποκαθιστώντας έτσι την απώλεια της κοντινής όρασης. Εάν δεν έχετε άλλο διαθλαστικό πρόβλημα όρασης όπως υπερμετρωπία ή αστιγματισμό μπορεί να χρειάζεστε μόνο γυαλιά για το διάβασμα ή άλλες ασχολίες σε κοντινή απόσταση. Εάν όμως έχετε και άλλα διαθλασικά προβλήματα όπως υπερμετρωπία ή αστιγματισμό θα χρειαστείτε δύο ζεύγη γυαλιών (ένα για μακρυά και ένα για κοντά). Αν θέλετε να βλέπετε μακρυά και κοντά με τα ίδια γυαλιά, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε είτε διπλοεστιακά γυαλιά, δηλαδή αυτά που έχουν δύο διαφορετικές εστίες με διαφορετικούς βαθμούς για μακρυά και για κοντά, είτε πολυεστιακά γυαλιά όπου με αυτά τα τελευταία θα μπορείτε να βλέπετε σε όλες τις απόστάσεις.
Ακόμη, μπορείτε αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε και φακούς επαφής με την πρεσβυωπία σας. Υπάρχουν τρεις επιλογές:
Α. Πολυεστιακοί φακοί επαφής, δηλαδή φακοί που διορθώνουν όποιο διαθλαστικό πρόβλημα όρασης έχετε για μακριά ενώ ταυτόχρονα βλέπετε και κοντά.
Β. Φακοί επαφής μονής όρασης. Εδώ χρησιμοποιοούνται κανονικοί φακοί επαφής, μόνο που στο ένα μάτι δίνεται η διόρθωση για κοντά και στο άλλο η διόρθωση για μακρυά. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται monovision.
Γ. Εάν έχετε κάποιο διαθλαστικό πρόβλημα για μακρυά μπορείτε να το διορθώσετε με κανονικούς φακούς επαφής ενώ για κοντά να χρησιμοποιείτε ένα ζευγάρι γυαλιά με την πρόσθετη διόρθωση που χρειάζεστε πάνω από τους φακούς επαφής.
Για το ποιά λύση είναι καλύτερη για τις δικές σας ανάγκες είναι ένα θέμα στο οποίο θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον δικό σας ειδικό για τα μάτια , ο οποίος μετά από μια σειρά από ερωτήσεις σχετικά με τον τρόπο ζωής και τις καθημερινές σας ασχολίες θα σας προτείνει την καλύτερη δυνατή λύση.
Σύγχρονες μέθοδοι θεραπείας της πρεσβυωπίας
Η λύση που προσφέρουν οι νέες μέθοδοι είναι συνήθως μια μεγάλη βελτίωση του κοντινού προβλήματος και σπανιότερα πλήρη απελευθέρωση από τα γυαλιά για κάθε κοντινή δραστηριότητα.
Α. Το σύστημα MONOVISION με LASER
Με το ανωτέρω σύστημα χρησιμοποιείται το EXCIMER LASER με τη μέθοδο LASIK κατά την οποία διορθώνεται πλήρως το κυρίαρχο «καλό» μάτι (αν υπάρχει), ενώ το άλλο καθίσταται ελαφρά μυωπικό. Έτσι με το ένα μάτι βλέπετε τέλεια για μακριά, ενώ με το δεύτερο βλέπετε καλύτερα για κοντά. Με τον τρόπο αυτό και δεδομένου ότι έχουμε πάντα και τα δύο μάτια ανοικτά, ο άνθρωπος βλέπει «ταυτόχρονα» καλά και μακριά και κοντά.
Β. ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΚΛΗΡΟ ΧΙΤΩΝΑ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΒΕΛΤΙΩΣΗ» ΤΗΣ ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑΣ
Δύο διαφορετικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται στο σκληρό χιτώνα του ματιού (στο ασπράδι του ματιού) για τη βελτίωση της πρεσβυωπίας. Αυτές οι μέθοδοι είναι γνωστές γενικά σαν επεμβασεις χαλάρωσης του σκληρού (εκτατικές σκληρεκτομές) και διαφέρουν μεταξύ τους. Καταρχήν είναι η πρόσθια σκληρεκτομή του ακτινωτού του Thorton και η επέμβαση του Schachar με εκτατικά μοσχεύματα. Από τις δύο προαναφερθείσες μεθόδους, αυτή που κερδίζει έδαφος παγκόσμια είναι η πρώτη.
Γ.ΕΝΘΕΣΗ «ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΩΝ» ΕΝΔΟΦΑΚΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ ΚΑΙ ΦΑΚΙΚΩΝ ΠΟΛΥΕΣΤΙΑΚΩΝ ΕΝΔΟΦΑΚΩN
Είναι πλέον διαθέσιμοι στο εμπόριο ενδοφακοί οι οποίοι αν και μοιάζουν με τους κλασσικούς ενδοφακούς που τοποθετούνται μετά την επέμβαση καταρράκτη έχουν την δυνατότητα να «προσαρμόζουν», δηλ να βλέπουν και μακριά και κοντά. Επίσης υπάρχουν πολυεστιακοί φακικοί ενδοφακοί (δηλ φακοί που τοποθετούνται χωρίς να έχει προηγηθεί αφαίρεση του φυσιολογικού φακού του ματιού),που χρησιμοποιούνται εδώ και κάποια χρόνια παγκόσμια με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
